De gemeente Den Helder gaat een breed traject starten met als motto: Den Helder klimaatbestendig! Dit traject gaat verbindingen leggen tussen het domein van klimaat en van allerlei andere inhoudelijke sporen en hun communicatie- cq. samenwerkpartners.
De gemeente Den Helder heeft al zo’n 20 jaar een sterke traditie om te werken vanuit de groene en blauwe structuren in de stad.
Het klimaatatelier Den Helder is georganiseerd als start van dit traject.
Het ministerie onderscheidt 3 ‘blokken’ als handvat voor een succesvolle klimaatagenda: Weten, Willen en Werken. Het atelier is geordend via deze blokken.

Afbeeldingen

Aanzet klimaatagenda Den Helder

Projectinformatie

• Samenwerking
• Opdrachtgever
• Periode

---

Weten

Klimaatveranderingen in Den Helder

Stijgende temperaturen zorgen voor veranderingen in de weerspatronen op de aarde. Deze veranderingen hebben gevolgen voor Nederland. De KNMI klimaatscenario’s helpen om de veranderingen beter in beeld te krijgen.

Klimaatscenario’s

Het KNMI heeft vier scenario’s ontwikkeld die een toelichting geven op 4 verschillende mogelijke ontwikkelrichtingen van het klimaat. Het betreffen de G (‘Gematigd’), G+, W (‘Warm’) en W+ scenario’s voor 2050.

Overstroming/ waterveiligheid

Klimaatverandering kan op diverse manieren het risico op overstromingen vergroten door:

• zeespiegelstijging.
• veranderende neerslagpatronen en toename van kortstondige, maar extreme neerslag
• opstuwing door harde wind

Veranderingen in infrastructuurlijnen kunnen van invloed zijn op het gebied dat overstroomd of de overstromingsdiepte.

Wateroverlast door neerslag

Klimaatverandering leidt tot een toename van de intensiteit en frequentie van hevige neerslag. Of deze toenemende intensiteit en frequentie van zware neerslagsituaties ook daadwerkelijk leidt tot meer wateroverlast hangt vooral af van lokale factoren en maatregelen. Uit de indicatieve kwetsbaarhedenkaart van het klimaatatelier Den Helder, blijkt dat grote delen van Den Helder en Julianadorp last kunnen krijgen van wateroverlast.

Droogte en verzilting

Door klimaatverandering neemt de kans op een droge zomer toe. Een extreem droge zomer als 2003 komt nu gemiddeld eens in de 10 jaar voor, in het W scenario loopt dit op naar eens in de 7 en in het W+ naar eens in de 2 jaar (KNMI 06). Verzilting is het geleidelijk toenemen van het zoutgehalte van bodem.
In Den Helder zal droogtestress optreden in de duinen en in de Koegraspolder. De vraag is of de droogte in de duinen een echt probleem is. Voor de polder is het wel een groot item, net als de toename van verzilting. Ook is de toename van paalrot heel relevant. Op enkele plekken langs de noordkust kan bodemdaling gaan optreden.

Hittestress

Een warmer klimaat heeft gevolgen voor de leefbaarheid in de stad en de vraag naar verkoeling en buitenrecreatie zal toenemen. Het optreden van hittestress wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van veel verharding en gebouwen en de afwezigheid van groen waardoor de stad overdag warmte opneemt en ’s nachts onvoldoende kan afkoelen. Hierdoor kunnen mensen minder goed slapen en daalt de arbeidsproductiviteit en het gevoel van welbevinden. Bij ernstige hittestress kan het sterftecijfer stijgen, van kwetsbare groepen maar ook van mensen met een gemiddelde gezondheid.
Volgens de indicatieve kwetsbaarhedenkaart uit het klimaatatelier Den Helder, kan in het centrumgebied hittestress optreden. In dit gebied is nu relatief veel verharding en bebouwing.

de Natuurlijke Alliantie van Den Helder

De klimaatveranderingen leren ons ondermeer dat we meer dan voorheen de kansen en beperkingen van het natuurlijke systeem van bodem, water en groen moeten kennen en mede sturend laten zijn voor planvorming. In de ‘natuurlijke alliantie’ worden bodem, water en groen geïntegreerd in één kaartbeeld, zodat ze als één geheel in planprocessen en visievorming hun rol kunnen spelen.

Op de landschapskaart van het klimaatatelier Den Helder zijn de belangrijkste ruimtelijke structuren uit de bodemkaart, de waterkaart en de groenkaart bij elkaar geplaatst en getekend. Zo zie je per tijdslaag op welke wijze bodem, water en groen het landschapsbeeld bepalen.

Willen

Tijdens het klimaatatelier Den Helder hebben vier groepen schetsen gemaakt voor de gemeente als geheel en de stad. Deze schetsen vullen elkaar goed aan. Bij het schetsen is gebruik gemaakt van het gidsmodel kust. Dit is een van de 10 gidsmodellen, die te vinden zijn op www.gidsmodellen.nl. Het model geeft een schematisch beeld van de ondergrond, en daarboven suggesties voor klimaatadaptatie op regionaal en stedelijk schaalniveau.

Aanzet regionale/gemeentelijke visie

Het aspect veiligheid biedt extra kansen. Men denkt aan een multifunctionele klimaatdijk, waarin waterveiligheid wordt gekoppeld met andere functies als recreëren, wonen, parkeren et cetera.
De Stelling van Den Helder wordt als belangrijk cultuurhistorisch element en onderdeel van het groene casco verder ontwikkeld tot een stedelijke klimaatbuffer die door zijn verkoelende werking extra belangrijk is ter bestrijding van hittestress. De duinen worden uitgebreid met een brede duinzoom, die ligt tussen het landelijke gebied en de huidige duinen. Ook worden er in de duinen duinmeertjes aangelegd, die waterbuffers vormen die de landbouw beschermt tegen droogtestress. In het landelijke gebied wordt de verzilting geaccepteerd, door zilte teelten wordt hierop ingespeeld. Dit experiment is een basis voor landbouwinnovatie, dat gecombineerd kan worden met educatie en recreatie. Andere opties zijn energieteelt en rijstvelden.
De gemeente gaat een groot deel van haar eigen energie opwekken.
De groenstructuren van stad en land worden met elkaar verbonden, binnen die structuren worden groen en blauw veel beter met elkaar verknoopt. Het geheel wordt uitgebreid met een groenblauw recreatiegebied ten oosten van Julianadorp.
Het stelsel van fiets-, wandel- en kanoroutes wordt uitgebreid en verbonden met de belangrijkste natuurgebieden.

Aanzet stadsvisie

De gemeentelijke schetsen uit het klimaatatelier Den Helder zijn verder uitgewerkt voor het stedelijke gebied ten noorden van de Doggersvaart. De multifunctionele klimaatdijk is in de uitwerking opgenomen en gedetailleerd. De zeewering wordt een onderdeel van het stedelijke weefsel. De stelling wordt gezien als een onderdeel van een brede blauwgroene gordel die oost en west met elkaar verbindt. De stelling accentueert de verschillen in de noordelijk gelegen binnenstad en de zuidelijke wijken. In en tussen deze wijken liggen parkjes, die vormen de groene kralen van een tweede doorgaande oost west gelegen fiets- en wandelroute.

Ideeën voor Nieuw Den Helder

Er zijn ook aanzetten gemaakt voor de wijk Nieuw Den Helder

Werken

Een effectieve klimaatadaptatie vraagt een breed pakket aan visies, beleid, instrumenten en samenwerkingsvormen. Aan het eind van het atelier is een aantal interessante aspecten besproken. Hiermee wordt invulling gegeven aan het ‘werken’: hoe zorgen we ervoor dat Den Helder daadwerkelijk klimaatbestendiger wordt?

Kwetsbaarheid

De waterveiligheid is het grootste aandachtspunt voor de inwoners. Dit gaat met name om de woonbebouwing. De meeste gevoelige en kwetsbare objecten liggen buiten het overstroombare gebied. De borging van veiligheid is een verantwoordelijkheid voor de rijksoverheid.

Beleid

De uitkomsten van het klimaatatelier Den Helder zijn per definitie indicatief. Ze moeten leiden tot nadere focus en uitwerking. De schetsen en de gesprekken laten allen een trots zien op de stad, met veel aandacht voor de unieke historie en kansen. Het atelier lijkt een bevestiging van het feit dat de gemeente op de goede weg is met klimaatadaptatie. Nu moet worden doorgezet met een doorwerking in gemeentelijke beleidsvisies, plannen en in de organisatie zelf.

Samenwerking en draagvlak

Opvallend was de mentale houding en filosofische benadering van de gemeente en haar partners. Men ziet veel kansen bij het omgaan met klimaatverandering. De stad kan mede door de klimaatveranderingen een positieve transformatie doormaken. Aanpassingen ten behoeve van het klimaat zullen breed gedragen moeten worden door de bevolking terwijl zij op dit moment andere prioriteiten stellen. Het is daarom belangrijk dat er gecommuniceerd wordt naar de bevolking toe. Voor grotere ingrepen is draagvlak nodig van de politiek. De aanwezigheid van de wethouder is een teken dat de politiek dit aspect belangrijk vindt.

Projecten

Het klimaatatelier Den Helder wijst op de noodzaak om meer te investeren in de lagen en kwetsbare delen van de stad. Klimaatverandering is immers een integraal onderwerp waar vele beleidsterreinen elkaar raken en samenkomen. Verder bestaat de mogelijkheid om de kennis toe te passen in de herstructurerings-plannen, zoals in Nieuw Den Helder.

Methoden

De methode van de Natuurlijke Alliantie is één van de routes waarmee de ‘willen, weten, werken’ cyclus doorlopen kan worden om klimaat te integreren in het domein van de ruimtelijke planvorming. Deze methode lijkt goed aan te sluiten bij de werkwijze van de gemeente.