De gemeente Tilburg heeft een plan van aanpak voor haar adaptatiebeleid. GrondRR heeft als impuls voor het planproces het klimaatatelier georganiseerd.
Procesverloop
Een landschapskaart en een kwetsbaarhedenkaart zijn gemaakt voor Tilburg als input voor het klimaatatelier Tilburg. De kaarten zijn in het klimaatatelier toegelicht en door de aanwezigen verbeterd. Door de aanwezigen is daarna geschetst op een blauwgroene hoofdstructuur voor Tilburg. Tenslotte is gesproken over het gewenste vervolgproces.
Download hier het rapport
Projectinformatie
- Samenwerking: Tauw
- Opdrachtgever: gemeente Tilburg
- Periode: 2015
Inleiding
De gemeente Tilburg bereidt een strategie voor ten behoeve van klimaatadaptatie. Daartoe is een klimaatatelier gehouden. Tijdens het klimaatatelier Tilburg heeft een grote groep deskundigen van verschillende achtergronden gewerkt aan de strategie met de methode van de Natuurlijke Alliantie.
- Bij de voorbereiding van het klimaatatelier Tilburg zijn kaartanalyses gemaakt van het huidige landschap en de klimaatkwetsbaarheden.
- Tijdens het atelier zijn schetsen gemaakt voor Tilburg 2040, op regionaal en stedelijk niveau.
- Een meetinstrument voor het ambitieniveau is toegevoegd de Natuurlijke Alliantie. Aangegeven wordt wat de gevolgen zijn van het ‘adaptieve’ niveau voor Tilburg.
- Advies voor Plan van Aanpak.
Landschapskaart en kwetsbaarhedenkaart Klimaatatelier Tilburg
De landschapskaart toont de manier waarop bodem/ondergrond, water en natuur/groen samen het regionale landschap bepalen.
De stad Tilburg is te herkennen als een onderdeel van het regionale landschap, waarbij:
- Aan de westzijde een deel van het Kempisch Plateau, een oud rivierterras te vinden is;
- Aan de oostzijde een dekzandgebied
- De oost en west zijn worden gescheiden door de Peelrandbreuk
Situatie bodem/ geomorfologie
- Op het Plateau stromen de beken naar noordwest;
- In het dekzandgebied stromen de beken naar noordoost.
- Een groot deel van Tilburg ligt op een es. In de regio zijn vele escomplexen.
- Overig gebied met vlakten en ruggen (nader te specificeren)
Landschapskaart klimaatatelier Tilburg
Situatie Water
- De beken stromen niet door Tilburg;
- Wilhelminakanaal?? ja en?
Situatie Natuur/ groen
- Er is redelijk wat bos en natuurgebieden in omgeving Tilburg
- Groenstructuur van de stad
De kwetsbaarhedenkaart
Op de kwetsbaarhedenkaart is aangegeven in welke gebieden de belangrijkste klimaateffecten plaatsvinden. Doordat de effecten op één kaart staan kunnen ze integraal worden overzien en onderwerp zijn van integrerende planvorming.
Kwetsbaarhedenkaart klimaatatelier Tilburg
Overstroming
- Een deel buiten de gemeentegrenzen is kwetsbaar voor overstroming.
Wateroverlast
- In kwelgebieden
- Waar water op straat blijft staan is globaal aangegeven;
Droogte en bodemdaling
- Esgebieden zijn gevoelig voor verdroging (NB: Tijdens klimaatatelier Tilburg is gewezen dat dit vooral de hogere zandruggen betreft;
- Bodemdaling op incidentele plekken met veen in de ondergrond
Waterkwaliteit en biodiversiteit
- Algehele waterkwaliteit???
- Continuïteit natuurnetwerk is kwetsbaar, mede door grote infrastructuur
Hitte en smog
- De hele stad is extra gevoelig voor hittestress;
- Er zijn plekken met extra stress en met relatieve koelte (koelte eilanden) nl. De bos- en watergebieden rond de stad;
- Smog vooral rond de grote wegen
Brandgevaar
- In de bossen is gevaar voor bosbrand (met name op de doge gronden en bij naaldbossen)
- Ook aandacht voor bermbranden op de spoordijken
Kwetsbare functies
- Vitale infrastructuur
- Kwetsbare functies als ziekenhuizen en bejaardentehuizen.
Schetsen Tilburg 2040
Schetskaart regio
Beekdalen
- dragers van het landschap met continu karakter
- hoofdfuncties zijn natuur, waterberging en recreatie
Beken
- alle beken natuurlijk verloop
- hermeandering
schetskaart klimaatatelier Tilburg regio
Waterparken
- aan de rand van de stad
- waterberging en recreatie
- afvoer water naar beken
Centrum
- waterbron van Tilburg door verzamelen regen- en kwelwater
- leidend voor centrum en omgeving
- afvoer water naar beken
Koelte eilanden
- grote water- en groengebieden rond de stad
Windcorridors
- luchtlijnen met koele lucht vanuit koelte eilanden naar en door de stad combineren met fiets- en wandelpaden
Schetskaart stad
Schetskaart Klimaatatelier Tilburg stad
Stadsbos
- voor natuur en recreatie
- een van de koelte eilanden
groenblauwe hoofdstructuur
- Wilhelminakanaal, met groenblauwe zone aan weerszijde
- deel van de centrumring
- groenblauwe zone die parken met Piushaven verbindt
Windcorridors
- spoorzone
- mooie doorwerking en detaillering vanuit regionale schets
Blauwe binnenring
- binnenring wordt blauw, prachtige blauwe binnenstructuur watertaxi’s
Beken
- Tilburg ligt bovenop een es zonder beken (hoewel er vroeger wel beken gelopen hebben)
- netwerk van nieuwe beken in de stad,
- water vanuit en naar de waterparken
Vergroening
- hele stad vergroent
- parkjes zijn kernpunten en liggen verspreid door de stad
- bij uitwerking relatie verkennen met historische knooppunten
Ambitieladder klimaatadaptatie
De wijzer is een hulpmiddel om het huidige ambitieniveau van een organisatie (gemeente, waterschap, provincie) te bepalen mbt klimaatadaptatie, en ook de ambitie in de toekomst (bijvoorbeeld 2030).
Indicatoren
De inschatting van het huidige niveau van een gemeente kan worden bepaald aan de hand van een aantal indicatoren. Deze indicatoren zijn verzameld uit een aantal praktijkprojecten.
1 Beleid
- aandacht mbt mitigatie én adaptatie
- niveau visies (en samenhang) bodem, water, groen, klimaat
- zicht op klimaatopgaven, vanuit beeld 2040
- aandacht voor maatschappelijke. thema’s en ecosysteemdiensten/ Natuurlijk Kapitaal
2 Samenwerking
- integraliteit interne samenwerking, wat is rol stedenbouw
- samenwerking met externe organisaties
- inzet burgers en bedrijven rol van onderwijs
3 Regie klimaatbeleid en mandaat
- Regeling regie: een persoon, kopgroep, afdeling,
- Aanwezigheid en kracht van mandaat voor regie
- Budget/ capaciteit regisseur en koplopers
4 Pilots
- Voorbeelden in de gemeente
- Opstart nieuwe voorbeelden, motivatie en zichtbaarheid
5 Informatie en kennis
- kennis mbt klimaaturgentie, manier van objectivering
- diepte en integraliteit gebiedskennis
- kennis ontwikkelt altijd door, praktijktoepassing staat voorop, participatie innovaties
6 Methode / tools Kennisportaal
- methode op basis van persoonlijke ervaring en inzichten
- vastlegging methodes, leidend voor organisatie/ samenwerking
- gebruik van hulpmiddelen
Klimaatadaptatie in Tilburg
Huidig niveau
Het geobjectiveerd vaststellen van de huidige positie voor klimaatadaptatie is nog niet mogelijk. De inschatting van de deelnemers aan het klimaatatelier Tilburg hebben de positie overwegend op niveau 1b ingeschat.
Te bereiken niveau
Als doel voor het klimaatbeleid is niveau 2e geselecteerd.
Advies tbv Plan van aanpak
De ervaringen en resultaten van het klimaatatelier spelen een rol bij de uitwerking van het plan van aanpak.
Methodisch
Door het huidige plan van Aanpak te verankeren met behulp van de methode van de Natuurlijke Alliantie in de organisatie, wordt de uitvoering hiervan versterkt.
Ambitieniveau en gevolgen
Kernpunt voor het plan van aanpak is de vaststelling van het ambitieniveau. De deelnemers van het klimaatatelier Tilburg stellen voor om als doel te nemen dat:
- Klimaat mede leidend is in geïntegreerde bodem/water en groenvisie met een realistisch perspectief voor 2040;
- Het initiatief ligt bij de afdeling. Het MT geeft mandaat en is zich bewust van de eisen met betrekking tot de organisatie;
- nieuwe pilots met meerwaarde worden als voorbeeld gebruikt;
- Wetenschap wordt uitgedaagd;
- regie vanuit de Natuurlijke Alliantie.
Voorbereiding
Starten met het bovenstaande beschreven acties kan leiden tot de Tilburgse klimaatagenda. Voorbeeld van enkele acties zijn:
- Objectiveren van klimaaturgentie, aan de hand van klimaatevents in het verleden.
- Door goede analyses van bodem, water en groen de landschapskaart en de kwetsbaarhedenkaart verbeteren (zie ook: rheden.projectenwebsite.nl).
- Stip op de horizon door de uitkomsten van het klimaatatelier Tilburg uit te werken via een koppeling met huidige processen en gebiedsopgaven.
- Snel opstarten van pilotprojecten, waarmee draagvlak en motivatie versterkt worden.